Luật việt vị có thể là một trong những luật chơi khó hiểu nhất trong bóng đá dù đây là khái niệm cơ bản mà ai cũng biết khi nói về môn thể thao vua. Ví dụ, một chi tiết được cho là hiển nhiên của luật việt vị: Khi đá phạt góc hay ném biên thì không bị bắt việt vị. Không phải ai cũng hiểu lý do dẫn đến quy định này.
Luật việt vị được thiết kế để ngăn các cầu thủ tấn công giành lợi thế vị trí không công bằng bằng cách đứng sau hàng phòng ngự đối phương (hay còn gọi là "đứng dưới"). Theo định nghĩa từ trang web Olympics, "luật việt vị yêu cầu rằng trong một pha bóng, một cầu thủ tấn công, khi ở phần sân đối phương, phải có ít nhất hai cầu thủ đối phương, bao gồm thủ môn, đứng giữa anh ta và khung thành đối phương khi bóng được chuyền đến."
Tại sao luật việt vị không áp dụng cho ném biên?
Quy định này đã được sửa đổi nhiều lần trong lịch sử. Trong Luật bóng đá năm 1863, không thể bị việt vị từ ném biên, nhưng vì thời điểm đó ném biên phải được thực hiện vuông góc với đường biên (giống như trong rugby), điều này không tạo ra nhiều lợi thế. Khi luật năm 1877 cho phép ném biên theo bất kỳ hướng nào, luật được thay đổi, khiến việc đứng ở vị trí việt vị trực tiếp từ ném biên trở thành bất hợp pháp. Tuy nhiên, đến năm 1920, luật được sửa đổi một lần nữa, quy định rằng cầu thủ không thể bị việt vị trực tiếp từ ném biên, và quy định này vẫn được giữ nguyên từ đó.
Pratama Arhan nổi tiếng với những pha ném biên cực mạnh
Lý do không có việt vị từ ném biên là để tránh tình huống đội phòng ngự chỉ cần đứng ngang hàng với người ném biên để ngăn việc phân phối bóng về phía trước. Nếu không có quy định này, ngay khi một cầu thủ ở vị trí tiến công chạm bóng, cờ sẽ được giương lên, khiến người ném biên chỉ có thể ném ngược về sau để tránh nguy cơ bị phạt việt vị. Vì vậy, khi một cầu thủ nhận bóng ở vị trí việt vị trực tiếp từ ném biên, trọng tài hoặc trợ lý trọng tài sẽ không thổi phạt.
Do không bắt việt vị khi ném biên nên những cú ném biên đã trở thành "vũ khí tấn công" lợi hại trong bóng đá. Cầu thủ Pratama Arhan của ĐT Indonesia đã không ít lần ghi bàn hoặc kiến tạo từ những cú ném biên của mình.
Có thể bị việt vị từ quả phạt góc không?
Có lẽ bạn đã đoán được — không thể bị việt vị từ một quả phạt góc. Phạt góc diễn ra khá thường xuyên trong các trận đấu, mang lại cơ hội cho đội tấn công đưa bóng vào khu vực nguy hiểm hoặc xây dựng một pha tấn công từ cánh. Khi một quả phạt góc được thực hiện, không thể coi một cầu thủ tấn công là việt vị.
Lý do không có việt vị từ phạt góc hơi khác so với các quy định trước. Về cơ bản, gần như không thể ở vị trí việt vị khi phạt góc, vì việt vị có nghĩa là cầu thủ "gần đường biên ngang khung thành đối phương hơn quả bóng" khi bóng được chuyền đến. Nhưng tại phạt góc, bóng đã ở trên (hoặc rất gần) đường biên ngang khi được đá. Nếu bóng đã ở đường biên ngang, cầu thủ tấn công không thể ở vị trí xa hơn, vì điều đó có nghĩa là họ đã ra ngoài sân.
Gần như không thể ở vị trí việt vị khi phạt góc,
Nếu cho phép việt vị từ phạt góc, điều này sẽ tạo ra nhiều tình huống khó khăn cho trọng tài. Trong các pha phạt góc, trọng tài và trợ lý trọng tài đã phải theo dõi sát sao cả người đá phạt góc lẫn các cầu thủ trong khu vực cấm địa để phát hiện vi phạm hoặc lỗi, và việc thêm một quyết định việt vị phức tạp sẽ làm mọi thứ trở nên rối rắm hơn. Vì vậy, ngoại lệ này trong luật việt vị chủ yếu nhằm tránh việc trọng tài phải đưa ra các quyết định việt vị khó khăn trong mỗi pha phạt góc.
Tuy nhiên, đối với loại tình huống cố định phổ biến khác, như đá phạt trực tiếp hoặc gián tiếp, vẫn có thể bị việt vị. Lý do là nếu cho phép các cầu thủ tấn công "đứng dưới" ở vị trí việt vị trong các pha phát bóng tấn công, đội phòng ngự sẽ rất khó thiết lập một hàng hậu vệ hiệu quả.
Sơn Tùng
